Kraina Kanału Oberlandzkiego

   Póki co, nie jest wiele wiadome na temat tego statku. Swego czasu, po drugiej wojnie światowej, mógł stacjonować w Ostródzie, a być zarejestrowanym w Giżycku.

     Statek został zbudowany w 1930 r. w Państwowych Zakładach Inżynierii (PZInż) – Stocznia w Modlinie, jako „badawczy statek rybacki”.

Statek „Benedykt Dybowski” na Wiśle w Warszawie, z członkami delegacji Związku Organizacji Rybackich RP. Zdjęcie z października 1930 r. z Ilustrowanego Kuriera Codziennego (źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe)

Podstawowe dane techniczne:

- długość całkowita: 14,27 m;

- długość m.p.: 13,96 m ;

- szerokość: 3,25 m;

- wysokość burty: 1,40 m;

- wysokość całkowita nierozbieralna: 2,90 m;

- zanurzenie: 0,65 m;

- nośność: 5 t.

   Statek posiadał silnik główny wysokoprężny 4-cylindrowy typu Deutz, o mocy: 45 KM, a następnie silnik wysokoprężny o mocy: 120 KM. Dno jednostki, burty i pokład wykonano ze stali, kadłub był spawany o poprzecznym systemie wiązań. Napędzała go jedna śruba i rozwijał prędkość: 12 km/h.

     Załogę statku stanowiło 3 ludzi, a dodatkowo na pokład mógł zabierać 6 pasażerów.

Statek „Benedykt Dybowski” w ostródzkim suchym doku przy Jeziorze Drwęckim ok. 1957 r. (źródło: Dawna Ostróda - Osterode in Ostpreußen)

    Po wojnie portem macierzystym był. m.in. Olsztyn, a armatorem Instytut Rybactwa Śródlądowego Stacja Rzeczna Olsztyn – Kortowo. Nosił m.in. numer rejestracyjny 211 [RDW. Warszawa].

Przebieg służby/rys historyczny

    Statek został zbudowany w stoczni w Modlinie dla Zakładu Ichtiologii i Rybactwa SGGW w Warszawie i został nazwany BENEDYKT DYBOWSKI, na cześć słynnego polskiego przyrodnika i odkrywcy.

     Pod koniec lat trzydziestych XX wieku został przebazowany z Warszawy do Torunia. Tam po zakończeniu działań kampanii wrześniowej 1939 r. dostał się w ręce niemieckie. Został przemianowany na STÖR (JESIOTR), niestety nie wiadomo kto był jego armatorem.

    Już w marcu 1945 r. został wyremontowany przez Stocznię w Toruniu, ale statek zarekwirowała Armia Czerwona. Po interwencji Komisarza Żeglugi Śródlądowej w Bydgoszczy w IV Oddziale Transportu Wojennego Armii Czerwonej w Bydgoszczy został zwolniony z rekwizycji.

Statek „Benedykt Dybowski” na fotografii z przełomu lat 50. i 60. XX w. (źródło: zbiory M. Sarby)

   Powrócił do pierwotnej nazwy BENEDYKT DYBOWSKI. W międzyczasie został przejęty przez Instytut Rybactwa Śródlądowego Stacja Rzeczna w Warszawie.

     Około 1958 r. przekazano go do Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie -Kortowie. Prawdopodobnie stacjonował w Ostródzie. Ostatecznie został złomowany w 1963 r.

Waldemar Danielewicz

Gdańsk, lipiec 2021 r.

Suplement redaktorski

    Celem budowy opisywanego statku i jego swoistą misją było wspieranie badań nad rozwojem polskiego rybactwa śródlądowego i gospodarki rybnej. Nomen omen, nawet w czasie wojny nazwano go „Jesiotr”…

Polskie rybactwo śródlądowe

    Jego powojennym armatorem był Instytut Rybactwa Śródlądowego z siedzibą w Olsztynie, utworzony z dniem 1 stycznia 1951 r. Według opracowania „50 lat Instytutu Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza” (IRS, Olsztyn 2001, s. 7 i 8) w skład Instytutu w ciągu pierwszych 4 lat m.in. weszły: Biologiczna Stacja Rybacka w Giżycku, Biologiczna Stacja Rybacka w Wałczu, Ośrodek Badawczy w Oliwie oraz Stacja Rzeczna w Warszawie.

Po lewej – budowa Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie w 1952 r. Po prawej – wejście do ostródzkiego
Portu Zimowego i suchego doku w listopadzie 1961 r. (źródło: „50 lat Instytutu…, s. 7 oraz fotopolska.eu)

   W 1952 r. dyrekcja Instytutu przeniosła się z Warszawy do Olsztyna. W 1955 r. w skład struktury organizacyjnej m.in. wchodził Zakład Gospodarki Rzecznej w Warszawie z Terenową Pracownią w Oliwie oraz Zakład Gospodarki Jeziorowej w Giżycku z Terenową Pracownią w Wałczu.

  Z kolei w 1958 r. powołano nową komórkę organizacyjną o nazwie: Grupa Urządzeniowa do zagospodarowania jezior. Być może statek był wówczas we władaniu tej właśnie komórki…

Pierwsza i ostatnia strona Statutu Związku Organizacji Rybackich RP, z listą członków – założycieli w 1929 r. (źródło: polona.pl)

    Na „wiślanym” zdjęciu z 1930 r. statkiem płyną członkowie delegacji Związku Organizacji Rybackich RP. Jego rejestracji dokonano w dniu 22 maja 1929 r., a pełna ówczesna nazwa brzmiała: „Związek Organizacyj Rybackich Rzeczypospolitej Polskiej w m. st. Warszawie”. Celem statutowym i zadaniem Związku było „uzgodnienie i zespolenie działalności towarzystw i organizacyj rybackich w Polsce, w celu ujednostajnienia polityki rybackiej i podniesienia stanu rybactwa na wodach śródlądowych i hodowli ryb w Polsce”.

Bismarck i Dybowski

   Patron statku - Benedykt Tadeusz Dybowski (1833-1930) był polskim przyrodnikiem i podróżnikiem, badaczem Dalekiego Wschodu (w tym, co ważne - jezior), profesorem Uniwersytetu Lwowskiego i Szkoły Głównej Warszawskiej. Studiował m.in. w Dorpacie (Estonia), Wrocławiu i Berlinie (Prusy).

     30-letni Dybowski prowadził aktywną działalność konspiracyjną, jako potencjalny komisarz powstańczego Rządu Narodowego na Litwę i Białoruś. W marcu 1864 r. został aresztowany i więziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, gdzie został skazany na śmierć przez powieszenie.

Okolicznościowe monety (2-złotowa i 10-złotowa) z Benedyktem Dybowskim z 2010 r. oraz zdjęcie widokowej wieży Bismarcka w Ostródzie z połowy lat 50. XX w. (źródło: supermonety.pl, enumizmatyczny.pl oraz fotopolska.eu)

   Od śmierci miało go ponoć uratować wstawiennictwo niemieckich zoologów i pośrednictwo w sprawie samego Bismarcka (wówczas premier i minister spraw zagranicznych Prus), a karę śmierci zamieniono na 12 lat zesłania na Syberię.

     Zdjęcie statku BENEDYKT DYBOWSKI wykonane w ostródzkim suchym doku i Porcie Zimowym dowodzi, że w latach 50. XX wieku musiał on pływać po Jeziorze Drwęckim i przepływać obok nadbrzeżnej WIEŻY BISMARCKA – co należałoby rozpatrywać w formie symbolu…

Stocznia Modlin i ORP „Batory”

     Statek „Benedykt Dybowski” został wybudowany i nazwany w 1930 r., a nadanie nazwy niewątpliwie miało związek ze śmiercią tego wybitnego Polaka - we Lwowie, w dniu 30 stycznia 1930 r.

Nadnarwiańska stocznia w Modlinie. Po lewej – w 1897 r. Po prawej – w lipcu 1930 r. (źródło: fotopolska.eu)

     Wykonała go stocznia Modlin, która uważana jest za kolebkę Polskiej Marynarki Wojennej - po odzyskaniu niepodległości, gdzie budowano m.in. morskie trałowce oraz kutry dla Straży Granicznej, choć sam port i stocznia nad Narwią powstały jeszcze w czasach carskich.

Wodowanie „Batorego” w kwietniu 1932 r. (źródło: zbiory A. Patro)

   Niewątpliwie najsłynniejszym dziełem modlińskich stoczniowców okazał się być kuter patrolowy ORP „Batory”, zwodowany w Modlinie w kwietniu 1932 r. Wsławił się on ucieczką 1 października 1939 r. z kapitulującego Helu, kiedy po przechytrzeniu niemieckiej blokady przepłynął Bałtyk i dotarł do Szwecji, gdzie został internowany.

Przedwojenny ORP „Batory” w gdyńskim basenie portowym (źródło: www.polska-zbrojna.pl)

     Współcześnie można go oglądać w Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni.

ORP „Batory” jako współczesny eksponat muzealny (źródło: Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni)

Cezary Wawrzyński

Ostróda, październik 2021 r.

Galeria zdjęć