Kraina Kanału Oberlandzkiego
Historia statków kanałowych: OSTRÓDA
Artykuł opublikowany z okazji Dni Ostródy 2024
Pływający współcześnie szlakiem Kanału Elbląskiego statek pasażerski o nazwie „Ostróda” – nie był pierwszym po wojnie statkiem o takiej właśnie nazwie.
Ponadto trzeba wiedzieć, że co najmniej kilka jednostek pływających (m.in. parowiec holowniczo-towarowy oraz holowniki) nosiło w czasach niemieckich nazwę śródlądowego miasta portowego „Osterode”.
Powojenna „Ostróda” – ostródzka "Hertha" Adolfa Tetzlaffa na pochylni Buczyniec w okresie międzywojennym
(źródło: www.bildarchiv-ostpreussen.de)
Statek pasażerki HERTHA albo OSTRÓDA, albo ...
W latach 1911/1912 elbląska stocznia F. Schenka wybudowała statek pasażerski o napędzie motorowym, z przeznaczeniem na Kanał Oberlandzki.
Podstawowe wymiary to: długość całkowita: 25,15 m; szerokość całkowita: 3,00 m; wysokość burt: 1,60 m; zanurzenie min.: 0,80 m; zanurzenie max.: 0,95 m.
Użyte materiał do budowy: dno stalowe, burty stalowe, pokład drewniano-stalowy.
Jego armatorem został Eduard Freiwald z Elbląga. Nazwany żeńskim imieniem „HERTHA”, pływał do Buchwalde (Buczyniec), zabierając na pokład do 120 osób.
Ostródzka "Hertha" gdzieś na szlaku jeziorowym
(źródło: archiwum autora)
W latach dwudziestych XX wieku „Herthę” nabył ostródzki armator Adolf Tetzlaff. Nazwa nie uległa zmianie, a zmienił się tylko port macierzysty z Elbing (Elbląg) na Osterode (Ostróda). W 1924 r. jednostka otrzymała m.in. nowy silnik.
Uroczystość odsłonięcia pomnika poległych na wojnie wodniaków, Liksajny w dniu 31 maja 1925 r. Na pierwszym planie wioślarze i ostródzki statek pasażerski „Hertha”. Na dalszym planie statek inspekcyjny „Steenke”
(źródło: zbiory Muzeum w Ostródzie)
Dnia 8 września 1939 r. „Hertha” została zmobilizowana do Kriegsmarine i skierowana do Weichselflottille (Flotylla Wiślana). Stacjonowała w Brahemünde (Brdyujście) w 50 Batalionie Saperów. Jednak została zwrócona Tetzlaffowi już 16 października 1939 r.
Po objęciu Ostródy przez polską administrację, „Hertha” została przejęta pod przymusowy zarząd państwowy. Po niewielkim remoncie statek przemianowano na „SĘP” i przydzielono Państwowemu Zarządowi Wodnemu w Elblągu. Pływał jako holownik w Nadzorze Wodnym w Ostródzie.
Statek pasażerski „Ostróda” na wózku pochylni
(źródło: archiwum autora)
W 1946 r. statek nazwany został „ZAKOPIANKA”. Z kolei w 1947 r., zgodnie z Zarządzeniem Ministra Komunikacji z dnia 12 marca 1947 roku, przedsiębiorstwo Adolfa Tetzlaffa znalazło się na liście przedsiębiorstw przechodzących na własność państwa, a statek został przekazany w użytkowanie Żegludze Państwowej w Gdańsku. Nazwany został wówczas „OSTRÓDA” i wszedł do służby na linię Ostróda – Elbląg.
Statek pasażerski „Ostróda” na wózkach pochylni Buczyniec i Całuny
(źródło: archiwum autora)
Rok później „Ostróda”, po reorganizacji żeglugi śródlądowej trafiła do Państwowej Żeglugi na Wiśle w Warszawie, Ekspozytura w Gdańsku.
Statek pasażerski „Ostróda” na Jeziorze Drwęckim w Piławkach
(źródło: archiwum autora)
W 1949 r. nastąpiła kolejna reorganizacja żeglugi i statek przydzielono Państwowej Żegludze Śródlądowej we Wrocławiu, Ekspozytura Gdańsk--Gdynia, Przystań Ostróda.
Gdzieś na Kanale Staropruskim. Fotografia z wydawnictwa Mieczysława Orłowicza z 1948 r., który tak właśnie propagował nazywanie Kanału Oberlandzkiego (zdaniem R. Kowalskiego mężczyzna w czapce –
to właśnie M. Orłowicz). Widoczne charakterystyczne koła ratunkowe z nazwą Ostróda
(źródło: Warmińsko-Mazurska Biblioteka Cyfrowa)
Następnie po dwóch latach (a więc w 1951 r.) nowy armator P. P. Żegluga na Wiśle w Warszawie, Ekspozytura Rejonowa w Gdańsku, zgodnie z poleceniem władz nadrzędnych, zmieniła nazwę statku na „SZYMON KONARSKI”. W 1952 r. statek przebudowano, wymieniono także silnik główny.
W lipcu 1954 r. przekazano go Bydgoskiej Żegludze na Wiśle, Ekspozytura Gdańsk-Gdynia. Ostatnim armatorem statku została w styczniu 1957 r. P. P. Żegluga Gdańska w Gdańsku. Eksploatowany był do 1966 r., a następnie złomowany w Elblągu w 1968 r.
Statek pasażerski „Ostróda” jako „Szymon Konarski”
(źródło: archiwum autora)
Innymi słowy: pierwsza pasażerska „Ostróda” mogła pływać po kanale w latach 1947-1951. Na kolejny statek pasażerski o tej nazwie trzeba było czekać niemal pół wieku...
Rysunek statku pasażerskiego OSTRÓDA. Budowa w 1999 r./wygląd w 2009 r.
(autor: W. Danielewicz)
Statek pasażerski OSTRÓDA
Jest to statek pasażerski, motorowy – wybudowany w 1999 r. przez Stocznię Rzeczną „Centromost” w Płocku. Łatwo zatem wyliczyć, że w 2024 r. przypada 25. rocznica jego wodowania.
Statek „Ostróda” na elbląskiej przystani oraz w pełnym ruchu
(źródło: zbiory J. Miszewskiego)
Podstawowe parametry eksploatacyjne:
– długość całkowita: 25,10 m;
– szerokość we wręgach: 3,13 m;
– szerokość całkowita: 3,20 m;
– wysokość burt: 1,47 m;
– zanurzenie: 1,07 m;
– prędkość: ok. 15 km/h.
Statek „Ostróda” na pochylni Buczyniec
(źródło: archiwum autora)
Kadłub stalowy spawany; pokład stalowy.
Numery rejestracji administracyjnej: Gd-I-319 [IŻŚr, Gdańsk]; [GD-01-024 UŻŚr, Gdańsk]
Statek „Ostróda” widziany od strony rufy: na pochylni Buczyniec oraz w ostródzkim suchym doku
(źródło: archiwum autora)
Jednostka została wyposażona w główny silnik wysokoprężny typu TAMD 41H-B; prod. Volvo-Penta o mocy: 115 KM.
Statek „Ostróda” z turystami na pokładzie
(źródło: zbiory J. Miszewskiego)
Załogę stanowią 3 osoby, a na pokład statek może zabierać 65 pasażerów.
Chrzest i Matka Chrzestna „Ostródy”
Jednostka została zbudowana jako prototypowy statek dla ówczesnego Zakładu Komunikacji Miejskiej Żegluga Ostródzko-Elbąska w Ostródzie. Nazwano go „OSTRÓDA”, a uroczysty chrzest odbył się w Ostródzie, w dniu 16 października 1999 r.
Przystań oraz nabrzeże Jeziora Drwęckiego w Ostródzie. Dyrektor ostródzkiego ZKM Waldemar Nalewajko i Krystyna Chojnowska-Liskiewicz w dniu 16 października 1999 r. w trakcie uroczystości chrztu statku pasażerskiego „Ostróda” (źródło: archiwum Urzędu Miejskiego w Ostródzie)
Matką chrzestną została słynna żeglarka Krystyna Chojnowska-Liskiewicz, dawna ostródzianka, pierwsza kobieta, która samotnie opłynęła jachtem kulę ziemską.
Dziś statek nadal pozostaje w eksploatacji, a armatorem jest (od 2011 r.) Żegluga Ostródzko-Elbląska Sp. z o.o. w Ostródzie.
Statek „Ostróda” na rzece Elbląg w Elblągu oraz na małdyckiej przystani na jeziorze Sambród
(źródło: zbiory J. Miszewskiego)
P.s. Statek był w momencie budowy konstrukcją prototypową i ostatecznie zrezygnowano z budowy dalszych jednostek tego typu.
Statek „Ostróda” płynący z kolejny rejs z Elbląga na pochylnie Kanału Elbląskiego
(źródło: zbiory J. Miszewskiego)
Waldemar Danielewicz
Gdańsk, grudzień 2023 r.
Cezary Wawrzyński
Ostróda, marzec 2024 r.
Galeria zdjęć
