Kraina Kanału Oberlandzkiego

Krótki opis:

    Tę sztuczną drogę wodną wybudowano za czasów i za przyzwoleniem krzyżackich władz zakonnych, rzekomo w latach 1331-1334, a więc jeszcze w średniowieczu. Liczący współcześnie niespełna 2,6 km długości (pierwotnie, kiedy wody jezior Jeziorak i Ewingów stały wyżej i bliżej siebie - około 750 m) Kanał Dobrzycki jest więc najstarszym czynnym kanałem żeglownym w Polsce!

      Uwaga: Stanisław Srokowski w książce "Jeziora i Moczary Prus Wschodnich" (WIN-W, Warszawa 1930, s. 85) podaje, że krótki kanał Winsdorfski z Zalewa do Jezioraka został wykonany w latach 1311-1324. Nie podaje jednak źródła tej informacji.  

Kanał Dobrzycki (Wiensdorfer Kanal)

    Ten szlak żeglugowy, o niemieckiej nazwie Weinsdorfer Kanal, pochodzącej od miejscowości o nazwie Weinsdorf (współcześnie: Dobrzyki) przekopano z inicjatywy kupców i rajców miasta Zalewo, będącego od 1525 r. administracyjną stolicą krainy o nazwie Oberland. Ta śródlądowa droga wodna łączyła więc przez wiele lat (poprzez Jeziorak i Drwęcę) miasto Zalewo z innymi częściami Państwa Zakonnego, a następnie stolicę Oberlandu z południową częścią Prus Książęcych oraz Prusami Królewskimi.

Kanał Dobrzycki na niemieckiej mapie z 1893 r.

     Aby zabezpieczyć się przed niekontrolowanym ubytkiem mas wody od strony Zalewa (jezioro Ewingi leżało wyżej niż Jeziorak), wykonano na tym kanale pierwszą w tej części Europy „śluzę”, przy czym musiała to być ruchoma zapora wodna, np. w rodzaju jazu iglicowego (kozłowo-iglicowego), w części szybko rozbierana, by po przejściu niewielkiej łodzi zaporę na powrót zamknąć. Właściwa śluza (komorowa) pojawiła się zapewne później. Nie jest jednak wykluczone, że na Kanale Dobrzyckim początkowo nie wykonano nawet namiastki śluzy - czyli jazu, ale wykorzystano zasadę działania slipu-pochylni, wzorem Niderlandów, gdzie takie urządzenia funkcjonowały od końca XII wieku. Łodzie byłyby przeciągane po ziemnym, obustronnym stoku, wykonanym na dzielącej obie części kanałowe prostopadłej grobli.

   Kanał Dobrzycki stanowił od połowy XIX wieku integralną część systemu wodnego Kanału Elbląsko-Oberlandzkiego, prowadzącego od okolic Ostródy, Iławy i właśnie Zalewa do jeziora Druzno, Elbląga i Zalewu Wiślanego. Wówczas wody jeziora Ewingi zostały wyrównane z poziomem Jezioraka. Tak jest do dzisiaj…

Miejsce: Gmina Zalewo, na północ od Jezioraka

Data/Okres: wrzesień 2011 r. / styczeń 2012 r. / kwiecień 2012 r.

Autor: Cezary Wawrzyński

Opis książkowy: "Osiem wieków wschodniopruskiej żeglugi, kanałów i dróg wodnych". Rozdział I, s. 17-24

Galeria zdjęć