Kraina Kanału Oberlandzkiego

Krótki opis

     Jak zostało wykazane w artykule Rzeczywista długość Kanału Elbląskiego, współczesna długość dawnego Kanału Elbląsko-Oberlandzkiego wynosi 183,0 km.

     Jednak sporo wskazuje na to, że już wiosną 2022 r. może się to zmienić, gdyż może ona liczyć 183,9 km.

    Nie będzie to jednak efekt budowy nowego odcinka kanałowego. Wręcz przeciwnie. Stanie się tak dzięki rewitalizacji, a więc przywróceniu do życia dawnego fragmentu szlaku żeglownego - tzw. Kanału Międzychodzkiego. Faktyczna długość toru wodnego wynosi w tym przypadku 870 m.

Tor wodny dawnego Kanału Międzychodzkiego na cieniowanej mapie hipsometrycznej. U dołu widoczny
kraniec zatoki Jezioraka oraz jeziorko powstałe w wyniku wydobywania wapna torfowego
(źródło: System Informacji Przestrzennej Województwa Warmińsko-Mazurskiego)

     Przypomnijmy ponadto, że został on już opisany i niejako przywrócony „oberlandzkiej rodzinie kanałowej” przez Kazimierza Skrodzkiego w artykule Kanał Międzychodzki - zapomniana droga wodna Jezioraka. Kanał miał rozpoczynać się przy północno-wschodniej odnodze Jezioraka (Zatoka Rudnia) i prowadzić w kierunku wsi Międzychód, umożliwiając żeglugę barek typu „oberlandzkiego”.

     Prawdopodobnie kanał został wykonany w połowie lat 80. XIX wieku pod potrzeby majątku szlacheckiej rodziny von Ankum, celem transportu uprawianych buraków cukrowych do nowo wówczas wybudowanej cukrowni w Jelonkach. W jedną stronę odbywał się zatem kanałowy transport buraków, a w powrotną stronę buraczanych wysłodków.

Po lewej - wlot Kanału Międzychodzkiego. Styk z północno-wschodnią odnogą Jezioraka przy Międzychodzie. Po prawej - barka typu oberlandzkiego przy nabrzeżu w Ostródzie (źródło: autor K. Skrodzki oraz zbiory rodziny Kugaudów)

     Sądzić wypada, że kanał mógł zacząć być budowany około 1884 r., a ostatecznie został oddany do użytku w 1886 r. Wszak decyzja konserwatorska z sierpnia 1978 r. (wpisującą Kanał Elbląski do rejestru zabytków) zawiera adnotację: "Jedynie nieznacznemu przedłużeniu uległa arteria w pobliżu Iławy - 1886 r.". Nie jest wiadome, skąd i z jakiego pierwotnego, tj. niemieckiego źródła pochodzi ta informacja, ale dla większości wówczas piszących cały Jeziorak był elementem odcinka "iławsko-zalewskiego", a więc z punktu widzenia Królewca czy Berlina - "w pobliżu Iławy"...

Kanał Międzychodzki w pobliżu dawnej przepompowni (autor: C. Wawrzyński)

   Powtórzmy za K. Skrodzkim, że po II wojnie światowej funkcjonowało na tym terenie Państwowe Gospodarstwo Rolne. Kanał, który przystał już służyć do transportu płodów rolnych, stał się rezerwuarem wody do nawadniania pól wielkoobszarowego gospodarstwa. Służyć temu miała, wybudowana w latach 60./70. ubiegłego wieku przepompownia.

    Jadąc szosą z Zalewa do Iławy lub Miłomłyna, dostrzec można na prawym brzegu kończącego się już kanału popadający w ruinę nieduży jej budynek, a przy nim betonowe podpory pomostu na wodzie. Wewnątrz niego zobaczyć jeszcze można w podłodze otwory dla pomp wodnych, które zainstalowane były w części podziemnej budynku.

Droga wodna o nazwie "Kanal" na styku dwóch scalonych topograficznych map niemieckich w skali 1:25 000
z lat 30. XX w. (źródło: za K. Skrodzkim; Topographische Karte, 1:25 000; Meßtischblatt - "Saalfeld"
z 1930 r. i "Schwalgendorf " z 1938 r.)
 

     Współcześni właściciele gospodarstwa rolnego w Międzychodzie, do którego niejako „przynależy” dawny kanał - postanowili go zrewitalizować, co w tym przypadku oznacza częściowe odmulenie i pogłębienie toru wodnego, wyczyszczenie brzegów z dziko rosnącej roślinności oraz zainstalowanie pomostów, a docelowo może nawet pobudowanie mariny.

     W każdym bądź razie prezentowane zdjęcia w większości będą obrazować okolice kanałowe, które jeszcze niedawno takimi były...

Miejsce: Międzychód, obszar pomiędzy Zalewem i Miłomłynem

Data/Okres: wrzesień i październik 2021 r.

Autor: Cezary Wawrzyński

Opis książkowy: obiekt czeka na swój opis książkowy

Galeria zdjęć