Kraina Kanału Oberlandzkiego

    Za nami kolejna edycja plenerowej uroczystości zapoczątkowania budowy Kanału Elbląsko-Oberlandzkiego w 1844 roku. Tym razem było trochę deszczowo, ale słońca nie zabrakło.

Przygotowania do inscenizacji na śluzie Miłomłyn w dniu 19 lipca 2025 r.
(autor: C. Wawrzyński)

     Wiedzieć wypada, że miejsce wbicia „pierwszej łopaty” pod budowę współczesnego Kanału Elbląskiego jest szczególnie znaczące dla szlaku kanałowego. To współcześnie nie tylko basen górnego stanowiska śluzy Miłomłyn, ale miejsce krzyżowania się dróg wodnych (odcinki kanałowe), rozchodzących się w trzech kierunkach: do Ostródy, do Iławy i Zalewa oraz do Elbląga.

Znaki kanałowe na śluzie Miłomłyn w dniu 19 lipca 2025 r.
(autor: C. Wawrzyński)

    Od tego miejsca (0,0 km) kilometraż kanałowy liczony jest w każdą stronę odrębnie. Niegdyś mówiło się więc i twierdziło, że Miłomłyn jest portem trzech kanałów (potocznie Iławskiego, Ostródzkiego i Elbląskiego).

Przygotowania do inscenizacji na rynku w Miłomłynie w dniu 19 lipca 2025 r.
(autor: C. Wawrzyński)

    W "Kronice Miasta Miłomłyna 1800–1922" (Chronik der Stadt Liebemühl 1800-1922) czytamy pod rokiem 1844: W związku z budową kanału, od 1 października br. rozpoczął się tu ożywiony ruch. Inspektor budowlany i trzech pomocników wytyczali linie; kołodziejom, stolarzom i kowalom z Miłomłyna i okolic zlecono wykonanie taczek (krewny w linii bocznej wielkiego twórcy Herdera wykonał pierwsze koło do taczki), a komisja oszacowała zużytkowane pod budowę kanału grunty (...)

Miłomłyńska taczka na początku XX w.
(źródło: polska-org.pl)

    15 października br., w dniu urodzin naszego Najmiłościwszego Króla, zamierzano rozpocząć budowę, ale nie zakończono jeszcze prac przygotowawczych i dopiero 28 października można było wykonać pierwszy sztych łopatą (...)

Przemarsz uczestników uroczystości ulicami Miłomłyna w kierunku śluzy Miłomłyn w dniu 19 lipca 2025 r.
(autor: C. Wawrzyński)

     Pan Steenke, po wygłoszeniu jedynie kilku stosownych słów (...) wziął przygotowaną łopatę i wykonał nią 3 sztychy; po nim uczynili to samo Pan Landrat Kuehnast i miejscowy burmistrz, Pan Sakolowski, oraz kilku innych obecnych. Skarbnik miejski, Pan Liedtke, przewiózł taczką jakieś 2 kroki dalej tę pierwszą wykopaną ziemię. W tym miejscu ma pozostać ona na zawsze.

Przemowy dawnych oficjeli na śluzie Miłomłyn w dniu 19 lipca 2025 r.
(autor: C. Wawrzyński)

     Choć faktycznie to pierwotne wydarzenie początkujące budowę odbyło się opodal ówczesnego Miłomłyna w końcu października, to współcześni organizatorzy inscenizacji przez kilka lat próbowali znaleźć odpowiednią (czasem zgodną z prawdą historyczną, a czasem dogodną dla współczesnych mieszkańców i turystów) datę i formułę.

      Była to bowiem już 7 z kolei próba odtworzenia tak doniosłej chwili z połowy XIX wieku.

Pierwsze sztychy łopatą na śluzie Miłomłyn w dniu 19 lipca 2025 r.
(autor: C. Wawrzyński)

Dotychczasowe wydarzenia przebiegały następująco:

1. Pierwsza inscenizacja odbyła się 30 czerwca 2018 roku i jako taka była „letnia” oraz „pilotażowa”;

2. Druga impreza była już „letnio-jesienna”, gdyż miała miejsce 22 września 2019 roku (miesiąc później przypadała 175. rocznica rozpoczęcia budowy);

3. „Trzecia” edycja w 2020 roku nie odbyła się, gdyż tenże rok był „stracony” ze względu na pandemię corona-wirusa.

4. Trzecia (w kolejności), odroczona inscenizacja odbyła się i nabrała rozmachu w dniu 16 października 2021 roku, a październikowa pogoda wyjątkowo wówczas dopisała (całość zakończył okazjonalny rejs statkami pasażerskimi do „Zajazdu Piławki” nad Jeziorem Drwęckim).

5. Czwarta odsłona plenerowej uroczystości miała miejsce w sobotę, dnia 15 października 2022 roku – a więc dokładnie wtedy, kiedy przypadały urodziny króla Fryderyka Wilhelma IV i kiedy miano rozpocząć budowę kanału!

6. Piąta impreza odbyła się dnia 17 czerwca 2023 roku – stając się już uznaną rekonstrukcją historyczną w województwie warmińsko-mazurskim.

7. Szósta inscenizacja odbyła się w sobotę, 22 czerwca 2024 roku. Wydarzenie zbiegło się z ważnym jubileuszem – 175. rocznicą budowy pierwszych śluz: Miłomłyn i Zielona.

8. Tegoroczna, siódma edycja imprezy miała miejsce w sobotę, 19 lipca 2025 roku – wbrew (po części) deszczowej pogodzie, ale z myślą o żeglugowej tradycji… Były to 181. urodziny kanału, ale w jubileuszowym roku 690-lecia miasta Miłomłyna.

Kierownik budowy Steenke strzelający na wiwat z działa na śluzie Miłomłyn w dniu 19 lipca 2025 r.
(autor: C. Wawrzyński)

Podsumowując:

      Na 7 dotychczasowych prób rekonstrukcyjnych, 3 z nich odbyły się w czerwcu, 2 w październiku oraz po 1 w lipcu i we wrześniu. Wydaje się jednak, że ta „kalendarzowa loteria” dobiegła już końca. Przyjęto bowiem następującą zasadę: będzie to „stała” data, a konkretnie następna sobota po inscenizacji bitwy grunwaldzkiej. Skoro w 2025 roku rycerze pod Grunwaldem potykali się 12 lipca – to budowniczowie kanału wbili łopatę 19 lipca.

     W przypadku bitwy, która wszakże miała miejsce 15 lipca, przyjęto zasadę, że będzie to zawsze sobota – przypadająca 15 lipca (rzadkość, tak właśnie było w bieżącym roku!), albo sobota najbliższa dacie 15 lipca.

Możemy więc przewidywać, że w przyszłym, 2026 roku kolejna bitwa będzie miała miejsce 18 lipca, a miłomłyńska inscenizacja 25 lipca. Analogicznie w 2027 roku będą to odpowiednio daty 17 i 24 lipca.

Harcerze przeprawiający się przez śluzę Miłomłyn w dniu 19 lipca 2025 r.
(autor: C. Wawrzyński)

Podsumowując:

  Warto zaplanować już sobie jeden z corocznych, lipcowych weekendów, aby uczestniczyć w takim wyjątkowym wydarzeniu, a najlepiej połączyć to wszystko z rejsem kanałowym i byciem nawet rzeczywistym uczestnikiem – w stroju z „epoki”. Datę można już przecież zawczasu przewidzieć…

Statek „Bocian” w Miłomłynie w dniu 19 lipca 2025 r.
(autor: C. Wawrzyński)

  Podkreślmy, że z roku na rok przybywa podmiotów i osób, które albo wspierają inscenizację i jej organizatorów, albo też w inscenizacji aktywnie uczestniczą. W tym roku na śluzie pojawili się w DeZetach harcerze z Chorągwi Gdańskiej ZHP. Z kolei w przemarszu i w okazjonalnym rejsie statkiem Żeglugi Ostródzko-Elbląskiej „Bocian” uczestniczyli członkowie Związku Gmin i Powiatów kanału Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego.

Część plakatu ze scenariuszem miłomłyńskiej imprezy kanałowej w dniu 19 lipca 2025 r.
(autor: C. Wawrzyński)

     Jak głosi miłomłyńska kronika: Obiad, który urządził w swoim domu kupiec, Pan Draeger, połączył gości w radosnym i wesołym nastroju aż do późnego wieczora, a skromna zabawa taneczna zakończyła tę uroczystość i ten dzień. Łopata, którą wykonano pierwszy sztych, ma być zaopatrzona w odpowiedni napis i przechowywana w tutejszym archiwum.

Miłomłyński polonez opodal miłomłyńskiej przystani w dniu 19 lipca 2025 r.
(autor: C. Wawrzyński)

    Czy ta zabawa taneczna w 1844 roku rozpoczęła się polonezem? Któż to wie? W 2025 roku tak się właśnie stało, choć była to zupełna, ale za to całkiem udana improwizacja. Tak jak wtedy, goście połączyli się w radosnym i wesołym nastroju aż do późnego wieczora…

     Zatem do zobaczenia za rok, bo atrakcji i wrażeń stopniowo przybywa…

Autor z Panią Burmistrz Miłomłyna Beatą Mazur
na śluzie Miłomłyn w dniu 19 lipca 2025 r.
(autor: C. Wawrzyński)

Cezary Wawrzyński

Ostróda, lipiec 2025 r.

Galeria zdjęć