Kraina Kanału Oberlandzkiego

Analiza dawnego artykułu z uzupełnieniem o współczesne widoki zbiorników wodnych Oberlandu

Kontynuując poprzednie (Mierniczy Steenke i jego autorytety) rozważania:

     W tabeli z 1848 r. scharakteryzowano lub wymieniono zbiorniki wodne oraz cieki wodne łączące te zbiorniki, zasilające w wodę tworzony właśnie system kanałowy Oberlandu.

System wodny jezior Oberlandu - punkty z tabeli „niwelacyjnej” Steenkego zaznaczone na mapie Kanału Elbląsko-Oberlandzkiego z 1862 r. autorstwa Steenkego. Uwaga: północ po stronie lewej, zachód u dołu mapy

(źródło: opr. własne, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy)

     Dzięki temu tabelarycznemu zestawieniu uzyskujemy informację nie tylko na temat - o ile Steenke obniżył poziomy jezior, aby sprowadzić je do wspólnego mianownika, ale również o jaką powierzchnię uległy one, w wyniku tej drastycznej operacji zmniejszeniu. To zatem, z punktu widzenia badacza historii Kanału Elbląskiego oraz krajoznawstwa, niezwykle cenny dokument.

Górna część tabeli „niwelacyjnej” G.J. Steenkego (źródło: Neue Preußische Provinzial-Blätter, tom V z 1848 r.)

Przejdźmy do analizy poszczególnych pozycji tabeli (od numeru 1 do 46).

Poz. 1. Morze Bałtyckie (Ostsee). Jest punktem odniesienia, a więc leży na wysokości 0 stóp i 0 cali względem morza. Uzupełniono to informacją, że leży ono 11,0 stóp (3,45 m) poniżej wodowskazu na śluzie portu gdańskiego w Nowym Porcie (Neufahrwasser). W tym miejscu można dodać, że zero wodowskazu w Nowym Porcie było poziomem wyjściowym stosowanym przez pruskich geodetów do 1878 r.

Wejście na Zalew Wiślany od strony ujścia do morza rzeki Elbląg (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 2. Jezioro Druzno (Drausensee). Leży na wysokości 3,3 cala (9 cm) powyżej poziomu morza, a 2 stopy i 0,7 cala (65 cm) poniżej poziomu gdańskiej śluzy.

     Zastanawiać może pozorna rozbieżność, ponieważ względem punktu w Gdańsku to ponad 2,5 m różnicy. Zapewne chodzi o przypadek najmniejszej i największej wysokości Druzna nad poziom morza, kiedy zdarza się, że wody tego jeziora, w wyniku północnych wiatrów i tzw. „cofki” mogą podnosić się właśnie o taką różnicę. Średnia głębokość tego zbiornika ma wynosić około 4 stopy (1,3 m), a największa głębokość 8 stóp (2,5 m).

     Powierzchnia jeziora miała wówczas wynosić 7000 mórg (1787 ha). Współcześnie dane na ten temat są rozbieżne i oscylują pomiędzy 1150 – 1790 ha. Dane z tabeli dotyczą okresu sprzed prac melioracyjnych pomiędzy połowami XIX i XX wieku. Wówczas rzeczywiście mogło ono liczyć 1787 ha, natomiast współcześnie bliższa prawdy będzie liczba poniżej 1300 ha.

Wody jeziora Druzno (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 3-7. Zespół przyszłych 5 śluz. Nr I w zestawieniu ma utrzymywać stanowiskowy poziom wody (Kanalhaltung) na wysokości 5 stóp i 6 cali (1,8 m); Nr II na wysokości 13 stóp i 6 cali (4,3 m); Nr III na wysokości 23 stóp i 6 cali (7,4 m); Nr IV na wysokości 33 stóp i 6 cali (10,5 m), a Nr V na wysokości 44 stóp i 6 cali (14,0 m). Podana została również średnia (równa maksymalnej) głębokość odcinków kanałowych między śluzami, tj. 4 stopy (1,2 m). Sądzić należy, że tak głęboki miał być cały sztucznie tworzony kanał.

     Budowa śluz została ukończona w pierwszej połowie lat 50. XIX wieku i zostały one ostatecznie rozebrane około 1883 r.

Po lewej – miejsce po dawnej śluzie, pierwszej od strony jeziora Druzno. Po prawej – ujście do kanału rzeczki Klepina i okolice miejsca po dawnej śluzie, drugiej od strony jeziora Druzno (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 8-11. Cztery przyszłe pochylnie kanałowe (geneigte Ebene): Jelenie (Hirschfelder) na wysokości 114 stóp i 6 cali (35,9 m); Oleśnica (Schönfelder) - 191 stóp i 6 cali (60,1 m); Kąty (Kantensche) - 251 stóp i 6 cali (78,9 m) oraz Buczyniec (Buchwalder) - 317 oraz 2,3 cala (99,55 m).

   Ta właśnie ostatnia wysokość ponad poziom morza (wspólna z Jeziorakiem), miała być (nadal jest) poziomem charakterystycznym dla podstawowej części szlaku Kanału Oberlandzkiego.

Po lewej – widok stoku (niegdyś pierwszej od strony Elbląga) pochylni JELENIE. Po prawej – widok stanowiska górnego (z kołami kierunkowymi) pochylni BUCZYNIEC (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 12. Jezioro Piniewo (Pinnau-See), które przed obniżeniem znajdowało się na poziomie 334 stóp i 5,04 cala (105,0 m), czyli że lustro wody opadło o blisko 5,4 m. Ponadto jego pierwotna powierzchnia 1426 mórg (364 ha) zmniejszyła się do 393 mórg (100 ha), czyli stała się mniejsza o ponad 72%. Przed rozpoczęciem budowy kanału było to najwyżej położone jezioro tworzonego systemu żeglownego. Teraz (1848 r.) wysokość lustra wody wynosi 99,55 m n.p.m.

Wejście z kanału na pozostałości jeziora Piniewo od strony Małdyt - w Karczemce (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 13. Jezioro Sambród (Sammrottsee), które leżało niemal na tej samej wysokości (1 cm niżej) co Piniewo, tj. 334 stopy i 5,00 cala. Zostało więc obniżone również o prawie 5,4 m. Jego pierwotna powierzchnia 1140 mórg (291 ha) zmniejszyła się do 553 mórg (141 ha), czyli zmalała o ponad 51%. Teraz (1848 r.) wysokość lustra wody wynosi 99,55 m n.p.m.

    Pomiędzy tymi dwoma jeziorami (Piniewo i Sambród) znajduje się kanał łączący z drogą prowadzącą z Elbląga do Ostródy.

Małdyckie jezioro Sambród (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 14. Drewniany jaz (iglicowy?) piętrzący wodę na Sambrodzie, pod potrzeby młyna w Czulpie. Pierwotnie na wysokości 332 stóp oraz 8,25 cala (104,4 m) – został całkowicie rozebrany. Prawdopodobnie oznacza to, że był usytuowany na tworzonym szlaku kanałowym.

Po lewej – styk jeziora Sambród z łącznikiem kanałowym w Małdytach. Po prawej – styk łącznika kanałowego z jeziorem Ruda Woda w Czulpie (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 15. Staw młyński w Czulpie (Teich der Zölpmühle). Pierwotnie znajdował się na wysokości 333 stóp oraz 6,3 cala (104,7 m). Jego powierzchnia wynosiła 173 morgi (44 ha). Został obniżony i niemal całkowicie osuszony, zaprzestając pełnić funkcje młyńskie. Teraz (1848 r.) wysokość „lustra wody” wynosi 99,55 m n.p.m., a więc był bezpośrednio połączony przekopem z torem wodnym kanału. Współcześnie (2020 r.) jest to odrębny staw hodowlany.

Staw młyński pomiędzy Czulpą i Małdytami (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 16. Drewniany jaz (iglicowy?) piętrzący wodę pod potrzeby młyna w Czulpie. Pierwotnie na wysokości 331 stóp oraz 6,45 cala (104,1 m) – został całkowicie rozebrany. Prawdopodobnie oznacza to, że był usytuowany na tworzonym szlaku kanałowym albo przekopie stawu młyńskiego.

Poz. 17. Jezioro Ruda Woda (Röthloffsee), które przed obniżeniem znajdowało się na poziomie 322 stóp oraz 8,25 cala (101,3 m), czyli że lustro wody opadło o ponad 1,7 m. Ponadto jego pierwotna powierzchnia 2649 mórg (676 ha) zmniejszyła się do 2423 mórg (618,5 ha), czyli stała się mniejsza prawie o 8,5%. Teraz (1848 r.) wysokość lustra wody wynosi 99,55 m n.p.m.

Wody jeziora Ruda Woda (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 18. Jezioro Rakówka (Krebssee), które przed obniżeniem znajdowało się na poziomie 322 stóp i 11 cali (101,35 m), a więc jego lustro wody opadło o niecałe 1,8 m. Powierzchnia zbiornika przed poprowadzeniem kanału wynosiła prawie 18 mórg (4,6 ha), następnie zmniejszyła się do 14 mórg (3,6 ha), czyli stała się mniejsza o 22%. Teraz (1848 r.) wysokość lustra wody wynosi 99,55 m n.p.m.

Po lewej – wejście na jezioro Rakówka od strony jeziora Ruda Woda, opodal Liksajn. Po prawej – widok z jeziora Rakówka na most i wejścia na jezioro Ruda Woda (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 19. Jezioro Sopla (Zopfsee), które przed obniżeniem znajdowało się na poziomie 322 stóp oraz 3,05 cala (101,1 m), czyli że lustro wody opadło o blisko 1,6 m. Pierwotna powierzchnia wynosiła 115 mórg (29,4 ha), a w wyniku obniżenia poziomu spadła do 94 mórg (24 ha), czyli nastąpiło zmniejszenie o ponad 18%. Teraz (1848 r.) wysokość lustra wody wynosi 99,55 m n.p.m.

Widok na jezioro Sopla od strony jeziora Ilińsk, opodal Wińca (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 20. Jezioro Ilińsk – duże (Eilingsee), które ponoć od dawien dawna znajdowało swoje ujście w postaci rzeki Liwy (Liebefluss). Przed obniżeniem znajdowało się na poziomie 322 stóp i 3 cali (101,1 m), tak więc lustro wody opadło o niemal 1,6 m. Pierwotna powierzchnia wynosząca 1072 morgi (274 ha) została zmniejszona do 966 mórg (246,5 ha), czyli o 9,9%. Teraz (1848 r.) wysokość lustra wody wynosi 99,55 m n.p.m.

Widok na wody jeziora Ilińsk od strony jeziora Sopla (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 21. Jezioro Liwski Staw (Teich von Liebemühl), gromadzące wody rzeki Liwy. Leżało dokładnie na poziomie jeziora Ilińsk, czyli 322 stóp i 3 cali (101,1 m), czyli że zostało również obniżone o blisko 1,6 m. Pierwotna powierzchnia wynosiła 201 mórg (51 ha), po czym została zmniejszona do 141 mórg (36 ha), czyli o prawie 29,9%. Teraz (1848 r.) wysokość lustra wody wynosi 99,55 m n.p.m.

Widok na Liwski Staw w Miłomłynie od strony jeziora Ilińsk (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 22. Stary drewniany jaz (iglicowy?) w Miłomłynie. Pierwotnie znajdował się na wysokości 318 stóp oraz 5,8 cala (100,0 m) – został całkowicie rozebrany.

Betonowy jaz w Miłomłynie, pobudowany na obiegającej od wschodu miasto rzece Liwa. W dwóch bocznych przęsłach umiejscowiono tzw. „Węgornię” (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 23. Nowy drewniany jaz (iglicowy?) w Miłomłynie, z tym że usytuowany poniżej, na wysokości 312 stóp (97,9 m). Obie budowle (zarówno stary jaz, jak i nowy) musiały być pobudowane na rzece Liwie, płynącej opodal dawnego zamku krzyżackiego.

Widok z lotu ptaka na Liwskie Jezioro. Od prawej u dołu – rzeka Liwa z jazem „Węgornia”. Powyżej śluza Miłomłyn i szlak kanałowy w kierunku Jezioraka (źródło: zbiory Związku Gmin Kanału Ostródzko-Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego)

Poz. 24. Liwskie Jezioro (Stadtsee), z poziomem lustra wody pomiędzy śluzami Miłomłyn i Zielona. Pierwotnie woda tego jeziora znajdowała się na wysokości 309 stóp (96,98 m). Posiada ono niezmiennie powierzchnię 25 mórg (6,5 ha). Teraz (1848 r.) wysokość lustra wody wynosi 306 stóp oraz 3,8 cala (96,1 m n.p.m.).

     Zauważmy, że w tekście jest pośrednio mowa o śluzach Miłomłyn i Zielona, budowę których miano ukończyć rok później, tj. w 1849 r.

Widok na Liwskie Jezioro i podejście do dolnej głowy śluzy Miłomłyn od strony śluzy Zielona (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 25. Poziom zerowy na 6-tym wodowskazie (licząc od morza), tu na rzece Liwie. Poziom 286 stóp oraz 5,8 cala (89,9 m) zapewne wyliczony został względem wspomnianej śluzy gdańskiej. Prawdopodobnie nastąpiło przesunięcie danych, które powinny być raczej umieszczone w sąsiedniej kolumnie. Rzeka Liwa wpada do Jeziora Drwęckiego, które leży ma wysokości ponad 304 stóp. Musiałoby to bowiem oznaczać, że jezioro leży wyżej ponad 5,5 m względem rzeki, do którego ona wpada…

    W przypadku liczenia danych od śluzy gdańskiej, wysokość rzeczna najniższego punktu ponad poziom morza wyniosłaby 286 stóp i 5,8 cala, plus dodatkowe 11 stóp, czyli łącznie 297 stóp oraz 5,8 cala, a więc 93,4 m. Dodatkowo wody jeziorowe musiały znajdować się wówczas (w czasie tego pomiaru) co najmniej 1,5 m poniżej stanów normalnych.

Rzeka Liwa wpadająca do Jeziora Drwęckiego (źródło: zbiory Związku Gmin Kanału Ostródzko-Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego)

Poz. 26. Jezioro Drwęckie (Drewenzsee), do którego wpływa rzeka Liwa. Znajduje się na poziomie 304 stóp oraz 3,4 cala (95,5 m). Jest to akwen najniżej położony ze wszystkich jezior Oberlandu.

    Jego powierzchnia (zarówno przed, jak i po łączeniu jezior) wynosi 5580 mórg (1425 ha). Tu niemal z pewnością można mówić o błędzie. Współczesne dane na temat powierzchni nie są precyzyjne, jednak przyjmuje się, że wynosi ona około 880 ha (3446 mórg), a według większych od samej powierzchni wody działek geodezyjnych 934 ha. W tym przypadku zamiast 5580 mórg może miało być 3580 mórg, a więc 914 ha?

Widok z lotu ptaka na trzy odnogi Jeziora Drwęckiego (autor: Wojciech Koykos Kozicz)

Poz. 27. Jezioro Pauzeńskie (Pausen), zasilające wodą ostródzki młyn. Lustro wody leży na wysokości 310 stóp oraz 2,4 cala (97,4 m). Powierzchnia jeziora ma wynosić 1018 mórg (260 ha). Było to wówczas zgodne z rzeczywistością. Współcześnie można już ją szacować poniżej 200 ha.

Widok na Jezioro Pauzeńskie od strony Rusi Małej w kierunku Ostródy (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 28. Rzeka Szelążnica (Schilling), mającą taką samą nazwę jak jezioro, z którego wypływa, tj. z jeziora Szeląg (Schillingsee), wówczas jeszcze będącego jednym, niepodzielonym zbiornikiem (na Szeląg Wielki i Szeląg Mały). Leży ona na wysokości 310 stóp oraz 6 cali (97,5 m) i wpada do Jeziora Pauzeńskiego.

Odejście rzeki Szelążnica od koryta kanałowego w kierunku Jeziora Pauzeńskiego, opodal jeziora Szeląg Wielki

(autor: C. Wawrzyński)

Poz. 29. Rzeczka (struga) ducka (Dutzfliess), prowadząca od wschodniego brzegu jeziora Ruda Woda (Röthloff) i uchodząca do jeziora Bartężek (Bärtingsee). Przed tworzeniem kanału znajdowała się na poziomie ok. 322 stóp oraz 6,75 cala (101,2 m). Powierzchnia zmniejszyła się z 8 mórg (2 ha) do 2 mórg (0,5 ha). Teraz (1848 r.) znajduje się na wysokości 99,55 m n.p.m.

Dolna część tabeli „niwelacyjnej” G.J. Steenkego (źródło: Neue Preußische Provinzial-Blätter, tom V z 1848 r.)

Poz. 30. Jezioro Bartężek (Bärtingsee), mające podobnie swój odpływ poprzez dalej opisaną strugę Prinzfliess. Przed inwestycją kanałową leżało na wysokości 322 stóp oraz 6,75 cala (101,2 m), czyli że lustro wody opadło o prawie 1,7 m. Ponadto jego pierwotna powierzchnia 1613 mórg (412 ha) zmniejszyła się do 1430 mórg (365 ha), czyli stała się mniejsza o ponad 11%. Teraz (1848 r.) wysokość lustra wody wynosi 99,55 m n.p.m.

Kanał Ducki (pot. Bartnicki) prowadzący dawnym korytem strugi duckiej oraz zejście z kanału na wody jeziora Bartężek (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 31. Rzeczka (struga) Prinzfliess, płynącą od jeziora Bartężek do jeziora Ilińsk - dużego. Jej wysokość obniżono zatem z poziomu 322 stóp oraz 6,75 cala (101,2 m) o blisko 1,7 m, do wysokości 317 stóp i 2,3 cala (99,55 m). Powierzchnia miała się wówczas zmniejszyć z 30 mórg (7,5 ha) do 11 mórg (2,8 ha). Współcześnie jest to wysychający i nienazwany dawny łącznik jeziorowy.

Widok jeziora Ilińsk w kierunku wschodnim. Po prawej – fragment dawnego nasypu kolejowego. Po lewej – meandrująca dolinka rzeczki Prinzfliess (źródło: zbiory Związku Gmin Kanału Ostródzko-Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego)

Poz. 32. Jezioro Karnickie (Abissgar), czerpiące swoje wody z Jeziora Jaśkowskiego. Poziom lustra wody znajduje się na wysokości 314 stóp oraz 4,5 cala (98,7 m). Oznaczałoby to, że w momencie wybudowania akweduktu Jezioro Karnickie znajdowało się niecały 1 m poniżej Jezioraka i wód kanałowych. W uwagach napisano, że jezioro Abizgar posiada 2 odpływy, na wschodzie w kierunku rzeki Liwy oraz na zachodzie w kierunku jeziora Kocioł (Kessel).

Widok północnej części Jeziora Karnickiego z nasypu akweduktu (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 33. Jezioro Jaśkowskie (Stöbing See albo Jӓschkendorfer See), leżące na wysokości 314 stóp i 6 cali (98,75 m).

Widok w kierunku wschodniego brzegu Jeziora Jaśkowskiego (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 34. Jezioro Kocioł (Kessel) przy zameczku Karnity, mające swój odpływ na południu w kierunku jeziora Gil Wielki (Gross Gehlsee). Znajduje się ono na wysokości 314 stóp i 4 cali (98,6 m).

Widok jeziora Kocioł od strony zameczku w Karnitach (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 35. Dwa jeziora: Gil Wielki (Gross Gehlsee) i Gil Mały (Klein Gehlsee), uchodzące do jeziora Iłgi (Ilgensee). Leżą one na wysokości 313 stóp (98,2 m).

Przystań nad jeziorem Gil Wielki w Kaletce (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 36. Jezioro Iłgi (Ilgensee) oraz dalej idąca rzeczka (struga) Iłga (Ilgenfluss) do Jeziora Drwęckiego (zachodni kraniec opodal Samborowa). Jezioro miało się znajdować na wysokości 313 stóp oraz 11,9 cala, czyli niemal 314 stóp (98,5 m). Sądzić wypada, że wysokość tego jeziora została zamieniona z wysokością Gilów, skoro to z jezior Gil płynie ciek wodny do jeziora Iłgi, a nie odwrotnie.

Północny brzeg jeziora Iłgi oraz struga Iłga pomiędzy jeziorami Iłgi i Drwęckim (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 37. Jezioro Wajgart (Frauensee, pot. Piekło) przy Borecznie, z południowym ujściem do jeziora Dauby (Dubensee). Leżeć miało na wysokości 319 stóp i 10,8 cala (100,4 m), a powierzchnia zbiornika miała wynosić 167 mórg (42,5 ha).

Widok jeziora Wajgart (Piekło) od strony południowej (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 38. Jezioro Dauby (Dubensee) i łącznik przy Karczmisku (Kraggenkrug) z Jeziorakiem. Przed obniżeniem znajdowało się na poziomie 318 stóp i 0,3 cala (99,8 m), tak więc lustro wody opadło o blisko 0,3 m. Pierwotna powierzchnia wynosząca 302 morgi (77 ha) została zmniejszona do 299 mórg (76 ha), czyli prawie o 1%. Teraz (1848 r.) wysokość lustra wody wynosi 99,55 m n.p.m.

Poz. 39. Jezioro Jeziorak (Geserich), bodaj najważniejsze dla całego systemu kanałowego. Jego wysokość 317 stóp oraz 2,3 cala stała się wspólna dla połączonych nowym kanałem żeglownym znacznej części jezior Oberlandu. Powierzchnia zbiornika wodnego miała wynosić 18000 mórg (4595 ha). Współcześnie maksymalna powierzchnia jeziora (wraz z Małym Jeziorakiem i Jeziorem Płaskim) wg działek geodezyjnych wynosi ok. 3964 ha, a powierzchnia wody jeszcze mniej.

     Poziom wody Jezioraka miano regulować (utrzymywać na niezmienionym poziomie) zapewne jazem na rzece Iławka. Teraz (1848 r.) wysokość lustra wody wynosi 99,55 m n.p.m.

Po lewej – widok jeziora Dauby w kierunku łącznika kanałowego z Jeziorakiem (autor: Wojciech Koykos Kozicz). Po prawej – wyjście z łącznika kanałowego na jezioro Jeziorak (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 40. Jezioro Ewingi (Ewingsee) w pobliżu Zalewa, którego wody wpływają do Jezioraka przez Kanał Dobrzycki (Weinsdorfer Kanal). Poziom lustra wody miano nieznacznie obniżyć z poziomu 317 stóp i 11 cali (99,77 m) do poziomu 317 stóp oraz 2,3 cala, a więc o około 0,22 m. Powierzchnia jeziora miała pierwotnie wynosić 1100 mórg (281 ha), po czym nieznacznie zmalała do 1095 mórg (279,5 ha), a więc o 0,5%.

    Tu należy uczynić zastrzeżenie, że zapewne popełniono błąd. Współczesna powierzchnia jeziora wynosi około 480 ha. Na przestrzeni lat wysokość wody (a więc i powierzchnia) opadała, a już z całą pewnością nie rosła.

     Teraz (1848 r.) wysokość lustra wody wynosi 99,55 m n.p.m. Tu należy uczynić kolejne zastrzeżenie. Jeśli była to prawdziwa informacja o stanie dokonanym, to by znaczyło że ewentualnej śluzy na Kanale Dobrzyckim już wtedy nie było, gdyż poziomy obu jezior były sobie równe. Ponadto wydaje się, że nawet różnica 20 cm nie wymagała istnienia śluzy. Jednak nie wiadomo, czy nie popełniono kolejnego błędu, jak w przypadku powierzchni. Jednak w tekście znajduje się informacja, że m.in. jezioro wymienione w pkt. 40 dopiero będzie można połączyć (z Jeziorakiem) niewielkim kosztem… Skądinąd wiadomo, że w latach 1849/1850 Steenke prowadził w tym miejscu prace inżynieryjne.

Panorama Zalewa z portem i mariną nad jeziorem Ewingi - widok z zalewskiej wieży widokowej (autor: C. Wawrzyński) 

Poz. 41. Jezioro Pozorty (Posorten), leżące na wysokości 342 stóp oraz 5,95 cala (107,5 m). Współcześnie hipotetycznie powiązane z systemem kanałowym. Zostało znacznie osuszone.

Widok terenu pałacowego na zachodnim brzegu jeziora Pozorty (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 42. Jezioro Plękity (Plenkitten See), które leżało na wysokości 352 stóp oraz 1,05 cala (110.5 m). Znajdowało się na północ od miejscowości Plękity i posiadało powierzchnię 80 mórg (20,5 ha). Współcześnie hipotetycznie powiązane z systemem kanałowym. Zostało znacznie osuszone w celu pozyskania łąk, obecnie liczy niespełna 15 ha i zwyczajowo zwie się Plękickie Łąki.

Widok jeziora Plękity od południowego zachodu i miejscowości Plękity (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 43. Jezioro Kęty (Kantenscher See), leżące na wysokości 341 stóp oraz 6,25 cala (107,2 m) i posiadające powierzchnię 342 mórg (87 ha). Współcześnie okresowo powiązane z systemem kanałowym.

Widok jeziora Kęty od północy i miejscowości Klonowy Dwór (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 44. Jezioro Wodziany (Wodiegehner See), leżące na wysokości 373 stóp oraz 10,45 cala (117,3 m) i o powierzchni 21 mórg (5,5 ha). Nadmiar wód wpadał do jeziora Kęty. Współcześnie okresowo powiązane z systemem kanałowym. Według dopisku w uwagach było to najwyżej położone jezioro systemowe.

Widok jeziora Wodziany od zachodu, dawnej drogi E7 i jeziora Kęty (autor: C. Wawrzyński)

Poz. 45. Jezioro Młynek (Hanswalder See), przy Janikach Wielkich. Wówczas miał to być zbiornik leżący na wysokości 324 stóp oraz 9,25 cala (101,9 m) i o powierzchni 39 mórg (10 ha). Współcześnie okresowo powiązane z systemem kanałowym.

Widok jeziora Młynek (autor: K. Skrodzki)

Poz. 46. Jezioro Surzyckie (See v. kl. Sauerken, pot. Jelonek Mały), leżące na wysokości 340 stóp oraz 8,25 cala (106,9 m), posiadające powierzchnię 79 mórg (20 ha). Współcześnie okresowo powiązane z systemem kanałowym.

Widok Jeziora Surzyckiego (Jelonek Mały) od wschodu, nowej drogi S7 i miejscowości Liksajny – przy starym mazurskim cmentarzu (autor: C. Wawrzyński)

Podsumowanie

     Tak oto mogliśmy poznać podstawowe elementy, wykorzystane na przełomie lat 40. i 50. XIX wieku przez inżyniera G.J. Steenke do stworzenia systemu wodnego Kanału Elbląsko-Oberlandzkiego — zarówno akweny żeglowne, jak i będące ich wodnymi rezerwuarami. Wymienione w tekście jeziora stanowiły (stanowią?) zasilenia bezpośrednio bądź pośrednio Jezioraka, Jeziora Drwęckiego lub Rudej Wody.

- koniec części 2. -

Ryszard Kowalski, Cezary Wawrzyński

Ostróda, wrzesień 2020 r.

Galeria zdjęć