Kraina Kanału Oberlandzkiego
Pomnik wodniaków w Liksajnach - 100 lat później
Płynąc Kanałem Elbląskim pomiędzy jeziorami Ilińsk i Ruda Woda (opodal jego południowego krańca), tuż przy moście na kanałowym brzegu i pod kilkusetletnim dębem, dostrzeżemy charakterystyczną betonową strukturę − pomnik poświęcony poległym w latach I wojny światowej „szyprom”, ze stylizowanym krzyżem, hełmem, mieczem i kotwicą oraz armatnimi kulami.
Mijając nadkanałowy pomnik przy moście w Liksajnach
(autor: C. Wawrzyński)
Wkrótce po Wielkiej Wojnie (lat 1914-1918) środowiska związane z pracą i sportem na wodach jezior Oberlandu i Kanału Elbląsko-Oberlandzkiego postanowiły upamiętnić i uhonorować swoich poległych braci i przyjaciół. Uroczyste odsłonięcie pomnika nastąpiło w Zielone Świątki, w niedzielę, 31 maja 1925 r.
Po upływie 100 lat święto to również przypadało w niedzielę, tyle że 8 czerwca 2025 r. Miłośnicy Kanału Elbląskiego postanowili odnotować tę okrągłą rocznicę i dokonać ponownego odsłonięcia „kanałowego” pomnika.
W samo południe w Liksajnach, w dniu 8 czerwca 2025 r.
(autor: C. Wawrzyński)
Ponadto pomysłem było podjęcie próby odtworzenia jednej z wykonanych wówczas (w maju 1925 roku) fotografii. Dzięki nim wiemy, że w tamtej uroczystości wzięła udział licznie zgromadzona okoliczna ludność (zapewne z Liksajn i Wińca) oraz trudni dziś do ustalenia oficjele.
Dzień odsłonięcia pomnika poległych w 1925 r. Na pierwszym planie wioślarze i statek pasażerski HERTHA.
Na dalszym planie statek inspekcyjny STEENKE. Pod mostem barka oberlandzka
(źródło: zbiory Muzeum w Ostródzie)
Liczną grupę uczestników stanowili wioślarze na swych łodziach, zapewne z Ostródzkiego Klubu Wioślarskiego (niem. Osteroder-Ruder-Club) i Gimnazjalnego Klubu Wioślarskiego (niem. Gymnasial-Ruder-Club-Osterode) oraz (jeśli wówczas istniał) miłomłyńskiego Ruderclub Oberland.
Dzień odsłonięcia pomnika poległych w 1925 r. Na pierwszym planie wioślarze i statek pasażerski SEEROSE
(źródło: www.bildarchiv-ostpreussen.de)
Dostrzec można też było kilka statków kanałowych: statek holowniczo-inspekcyjny „Steenke” (wybudowany jeszcze w 1881 r. w elbląskiej stoczni F. Schichau’a i będący jeszcze wtedy parowcem tylnokołowym); ostródzki statek pasażerski „Hertha” (wybudowany w elbląskiej stoczni Franza Schenka w 1912 r.); ostródzki motorowiec wycieczkowy „Seerose” (wybudowany również w 1912 r. w elbląskiej stoczni Franza Schenka) – oba z firmy Adolfa Tetzlaffa; ponadto w prześwicie mostu, dokładnie naprzeciwko pomnika ówczesną barkę oberlandzką.
Dzień odsłonięcia pomnika poległych w 2025 r. Na pierwszym planie wioślarze z ostródzkiego UKS „Puma”
(autor: C. Wawrzyński)
Treść pomnikowego napisu
Na przedniej, skierowanej ku wodom kanału stronie pamiątkowej budowli − a więc widocznej przez przepływających oraz podążających mostem od strony Liksajn − rozmieszczono trójdzielnie napis o treści:
„Flagge dippen! 1914 1918. Die oberländischen Schiffer ihren gefallenen Kameraden”
a więc:
„Opuścić i podnieść banderę! 1914 1918. Oberlandzcy żeglarze swoim poległym towarzyszom”.
Dzień odsłonięcia pomnika poległych w 2025 r. Miejsce pomnikowej uroczystości
(autor: C. Wawrzyński)
Współcześnie napisy te nie istnieją. Możliwe, że części powojennych mieszkańców mógł się taki hełm z kulami armatnimi kojarzyć (nadal kojarzy?) z pruskim militaryzmem, o czym świadczą choćby próby jego skuwania. Szkoda więc, że ostatecznie Gmina Miłomłyn nie zdecydowała się na współudział i współorganizację tej uroczystości, przypadającej dokładnie na 100-lecie odsłonięcia pomnika, tak trwale przecież powiązanego z kanałem i ludźmi nad nim kiedyś żyjących. Byłaby to jakże ważna akcja edukacyjna.
Tym bardziej słowa uznania należą się więc (ponownie) ostródzkim wioślarzom (z Uczniowskiego Klubu Sportowego „Puma”) oraz pastorowi Kacprowi Bączkowskiemu z Nowego Miasta Lubawskiego.
Dzień odsłonięcia pomnika poległych w 2025 r. Miejsce pomnikowej uroczystości
(autor: C. Wawrzyński i J. Barczuk)
Niestety, nie mogła się powieść próba odtworzenia dawnej fotografii. Oberlandzko-mazurska przyroda i całe dziesięciolecia „nicnierobienia” na kanałowych brzegach zrobiły swoje. Wszystko jest zapuszczone i zarośnięte. Może tak jest nawet (poza samym pomnikiem i przyczółkami mostu) lepiej…
Widok z jeziora Rakówka w kierunku Rudej Wody, mostu i pomnika w Liksajnach w 2025 r. – z miejsca, z którego wykonywano fotografie 100 lat wcześniej, w 1925 r. (autor: C. Wawrzyński)
O ile 100 lat wcześniej możliwe było uchwycenie całej perspektywy ze środka jeziorka Rakówka, o tyle obecnie (w 2025 roku) możliwe są jedynie do wykonania ujęcia bezpośrednio przy moście i pomniku. Gdyby bowiem nawet przybyła dziś choćby mniejsza część pierwotnej publiczności oraz pojawiły się tamte statki, to nie byłoby ani miejsca do stania, ani możliwości przycumowania. Sam pomnik też niezmiennie od lat domaga się konserwacji, powoli niszczejąc.
Być może inaczej zadzieje się podczas próby wykonania kolejnych fotografii za następne 100 lat. Pożyjemy, zobaczymy…
Cezary Wawrzyński
Ostróda, czerwiec 2025 r.
Galeria zdjęć
