Kraina Kanału Oberlandzkiego

Gromadzenie materiałów ikonograficznych związanych z Kanałem Elbląskim

Wstęp odredakcyjny

    Kontynuujemy temat osoby, która niewątpliwie miała wpływ na ostateczny kształt Kanału Elbląsko-Oberlandzkiego, a mianowicie J.F.A. Severina. Wiele wskazuje na to, że to dzięki niemu Steenke wybudował Kanał Seckenburski, a także wyjechał w podróże studyjne po Europie w 1846 r. oraz w latach 1850/1851 po USA oraz Anglii i Szkocji.

     Do niedawna berliński architekt Severin w Wikipedii miał tylko wzmiankę i nie znaliśmy jego wizerunku. Obecnie jego biografia doczekała się już pełniejszych opracowań, podejmowanych m.in. przez Ryszarda Kowalskiego i badaczy niemieckich. Możemy także wreszcie obejrzeć jego podobizny.

Mapa okolic Kanału Seckenburskiego, autorstwa G.J. Steenke - z informacją o projekcie Severina

(źródło: archiwum Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz)

Trzy oblicza Severina

   Niemiecki architekt, pruski urzędnik („inspektor nadzoru” budowy Kanału Elbląskiego) i nauczyciel akademicki Severin (1780-1861), mimo niewątpliwych zasług na niwie państwowej Królestwa Pruskiego, był postacią mało znaną.

     Nie znaliśmy jego wizerunku, a w niemieckiej Wikipedii miał tylko trzyzdaniową notkę i nosił jedno imię „Wilhelm”. Natomiast w berlińskiej książce adresowej z 1856 roku, oprócz tytułu „Geh. Ober-Baurath” (tajny nadradca budowlany) i funkcji – członek „Ober-Baudeputation”, czyli Głównej Deputacji Budowlanej oraz adresu (Unterwasserstr. 8) przy nazwisku Severina są inicjały „J.F.A.”, które na podstawie danych z inwentarza Tajnego Archiwum Państwowego Pruskiego Dziedzictwa w Berlinie rozwinąć możemy jako „Johann Friedrich August”.

     O Severinie trojga imion piszący te słowa wzmiankował w swojej książce z 2016 roku, pt. „Ostróda – Iława – Elbląg. Z dziejów żeglugi śródlądowej…” i w wydanym dwa lata później reprincie tzw. mapy Steenkego z 1862 roku.

Latarnia morska w Świnoujściu na przełomie XIX i XX w. - wybudowana wg planów Severina

(źródło: fotopolska.eu)

    W tym miejscu wypada jeszcze dodać, że ostatecznie w czerwcu 2020 r., a więc prawie dwa lata po ukazaniu się na łamach „Rocznika Historycznego Pojezierza Iławskiego” nr 8/2018 i „Zapisków Zalewskich” nr 43/2018 informacji o Severinie, pojawiła się w Wikipedii strona zatytułowana: „Johann Friedrich August Severin”, a na znajdującej się tam liście rektorów berlińskiej Akademii Budowlanej zastąpiono imię „Wilhelm”, przy nazwisku Severin, inicjałami „J.F.A.”.

    Strona jest na bieżąco uaktualniana i obecnie nosi skrócony tytuł „August Severin”. Być może berliński architekt na co dzień posługiwał się trzecim imieniem...

Po lewej - nieistniejący tzw. stary budynek Rejencji w Gumbinnen (dziś Gusiew), zbudowany w latach 1832-1836 według projektu Severina. Litografia wydrukowana w Zakładzie Litograficznym Bogdana Giseviusa w Berlinie przy ul. W. Bülowa 66. Po prawej - stary budynek Rejencji w Gąbinie oraz nowy budynek Rejencji (dobudowany z wieżą po prawej stronie), w latach międzywojennych (źródło: TU Berlin Architekturmuseum Inv. Nr 31446 oraz genwiki.genealogy.net)

    Według Catalogus Professorum (cp.tu-berlin.de) Severin przyszedł na świat 1 stycznia 1781 roku, zaś Wikipedia podaje datę urodzin – 23 października 1780 r., a w innych źródłach są tylko daty roczne: 1780/1782).

     Jego ojciec Friedrich Ludewig (Ludwig, Louis) wywodził się z Danii i był nauczycielem języka francuskiego w gimnazjum pedagogicznym w Sulechowie (obecnie woj. Lubuskie). Matka Susanne Magdalene z domu Geisler pochodziła z Legnicy.

Pierwsze oblicze

   Dotychczas poznaliśmy wizerunek J.F.A. Severina zamieszczony na frontowej dolnej płaskorzeźbie, poświęconej Instytutowi Przemysłowemu, na cokole pomnika Petera Beutha, zbudowanego w 1861 roku przed berlińską Akademią Budowlaną. Pomnik stworzył August Kiss (1802-1865), natomiast reliefy wyrzeźbił Friedrich Drake (1805-1882).

Johann F.A. Severin – fragment reliefu z cokołu berlińskiego pomnika Beutha 

(źródło: statues.vanderkrogt.net)

     Opis płaskorzeźby z wizerunkiem Severina znajduje się w „Verhandlungen des Vereins zur Beförderung das Gewerbfleißes in Preußen", Jahrgang 40, 1861, s. 182 oraz na stronie statues.vanderkrogt.net, na której pominięto jednak trzecie imię Severina – August i podano błędną roczną datę urodzin „1762”.

Kolejne oblicza

    Wiadomo też było, że Carl Wildt uwiecznił Severina (półpostać w owalu) na litografii, datowanej na lata 1850-1855, a w zbiorach Galerii Narodowej Muzeum Państwowego w Berlinie znajduje się jego gipsowe popiersie o wymiarach 62x38,5x31 cm z 1856 roku (nr inw. G 257), które wyszło spod dłuta Gustava Hermanna Blaesera (1813-1874).

Po lewej – Johann Friedrich August Severin (1780-1861), zapewne na litografii Carla Wildta. Po prawej – popiersie gipsowe J.F.A. Severina, fot. Andres Kilger (źródło: „Centralblatt der Bauverwaltung” nr 33 z 29 kwietnia 1899 r., s. 199 oraz L.A. Sewerin, P. Bahl, Severin aus Kopenhagen (Dänemark). Eine preußische Beamten- und Pastorenfamilie in Schlesien, Brandenburg und Pommern, [w:] "Archiv ostdeutcher Familienforscher", Band 28, Herne 2020, s. 38)

     Jednak to dzięki Larsowi A. Severinowi i Peterowi Bahlowi, autorom pracy o Severinie z Kopenhagi i jego rodzinie pruskich urzędników i pastorów na Śląsku, w Brandenburgii i Pomorzu („Archiv ostdeutscher Familienforscher”, Band 28, Herne 2020, s. 35-61) oraz źródłom elektronicznym (głównie Wikipedii) możemy dowiedzieć się więcej o parantelach berlińskiego nadradcy budowlanego, a także obejrzeć jego podobizny.

Ryszard Kowalski

Ostróda, 2024 r.

Galeria zdjęć